Operatie Amherst weer groots herdacht

Na twee jaar is er komende week eindelijk weer een grote herdenking van de Operatie Amherst. De 33 Franse militairen die omkwamen bij deze militaire actie, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, worden herdacht.
Kolonel Harold de Jong is maar wat blij dat er er weer een grote herdenking kan worden gehouden. “Je staat stil bij wat deze mensen hebben gedaan voor onze vrijheid.”

We gaan terug naar de nacht van 7 op 8 april 1945. Een deel van Nederland is al bevrijd van de Duitse bezetter. Maar Drenthe nog niet. De Operatie Amherst moest ervoor zorgen dat de weg geplaveid werd voor Canadese en Poolse soldaten die in de weken daarna dit deel van Nederland zouden bevrijden. “De Fransen waren een soort wegbereiders”, vertelt De Jong in het Radio Drenthe-programma Drenthe Toen.

In totaal sprongen er die nacht 702 Franse parachutisten uit het vliegtuig. In de vijf dagen dat hun missie duurde, kwamen 33 van hen om het leven.

Bruggen beschermen
De operatie concentreerde zich in de driehoek Hoogeveen, Meppel en Assen. Het doel was om bruggen te beschermen. Die waren noodzakelijk om de Canadezen en Polen naar Groningen en Delfzijl te laten trekken. De Franse parachutisten moesten voorkomen dat de Duitsers deze bruggen zouden opblazen.

Maar bij die actie stuitten de Fransen op weerstand van de Duitsers. “De meeste slachtoffers vielen door vuurgevechten. Bij een enkeling ging de parachute niet open. Verder landde iemand in het water en verdronk”, zegt De Jong, die vorig jaar een boek uitbracht over Operatie Amherst met de naam Franse para’s in Drenthe.

De meeste weerstand kregen de Fransen in Groningen, zo legt De Jong uit. “Er waren nog heel weinig Duitsers hier. Alleen zat er een Duitse bevelhebber in Westerbork. Tussen Hoogeveen en Overijssel zat hij met vier compagnieën. De grootste weerstand zat eigenlijk in Groningen. Assen is bevrijd zonder schade, maar Groningen zag er verschrikkelijk uit. Bijna alles was vernietigd door grote bombardementen.”

Herdenken
De Fransen die omkwamen, worden komende week herdacht, met onder meer parachutesprongen. Bij de herdenking zullen ook Fransen aanwezig zijn. “In Frankijk is een grote vereniging waar nabestaanden van Franse parachutisten, die in Europa zijn gesneuveld, verenigd zijn. De komende week komen 17 mensen naar Drenthe. In een bus rijden we langs monumenten om stil te staan bij de gesneuvelde familieleden.”

In totaal zijn er 22 monumenten ter nagedachtenis aan de operatie. Daar zitten ook de graven bij van de drie militairen die in Drenthe zijn begraven.

Gebroken knie
De Jong heeft onderzoek gedaan naar de slachtoffers. “Ik heb helaas maar 31 portretten kunnen maken. Wat we weten is dat de oudste 42 jaar was, de jongste 17.”
Op dit moment zijn nog veertien van de ruim 700 Franse parachutisten in leven. Twaalf van hen zijn inmiddels zo oud dat ze zich – volgens De Jong – de militaire actie niet meer kunnen herinneren. Maar eentje van hen was van plan om komende week bij de herdenking aanwezig te zijn.”

Volgens De Jong is het een actieve man, die ook na de militaire operatie in 1945 in het leger actief bleef. “Maar hij is vorige week gevallen en heeft zijn knieën kapot. Zijn arts heeft hem het advies gegeven om niet naar hier te komen.”

Oekraïne
Om het belang van de herdenking te benadrukken, legt De Jong de link met de huidige oorlog in Oekraïne. “Wij mogen nooit vergeten wat anderen voor ons hebben gedaan, zodat wij hier in vrijheid kunnen leven. We zien nu in Oekraïne hoe belangrijk vrijheid is.”

Ondanks corona was er de afgelopen twee jaar wel een kleine herdenking. “Vorig jaar zijn we met een klein groepje mensen langs alle monumenten gegaan, die relatie hebben met de Franse parachutisten. Toen hebben we bij elk monument de last post geblazen, een minuut stilte gehouden en de reveille geblazen.”

Eigenlijk was die kleine herdenking voor De Jong net zo waardevol als de grote herdenking van komende week. “Of je de herdenking nu met twee of drie man doet, of zoals komende week met veertig of vijftig man, dat doet er niet toe. Je staat stil bij wat die mensen hebben gedaan voor onze vrijheid.”

Kransen, namen en parachutes
Woensdag beginnen de herdenkingen langs de zogenaamde buitenposten, donderdag is dan de grote herdenking voor de kazernepoort in Assen. “Het wordt groot opgepakt, met de Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso. Er worden kransen gelegd en de leerlingen van het Dr Nassau College gaan de namen van de 33 slachtoffers voorlezen”, zegt De Jong. “Ken je de kreet: als je niet meer genoemd wordt, ben je pas echt dood?, daarom lezen we hun namen hardop voor.”

Vervolgens zijn er vrijdag herdenkingen bij alle kleine monumentjes door heel Drenthe. In Spier wordt aan het einde van de middag stilgestaan bij 21 gefusilleerde burgers. Zaterdag worden de herdenkingen afgesloten met een ceremonie in Westerbork. Naast het herinneringscentrum zullen er ter nagedachtenis aan de bevrijdingsoperatie 24 parachutisten landen.

In verband met de oorlog in Oekraïne is de herdenking in Westerbork soberder dan normaal. “We vieren niet, maar herdenken wel”, besluit De Jong.

Foto/Tekst RTV Drenthe