IJsjes eten veilig? 100 Jaar geleden niet.

Honderd jaar geleden kwam Meppel op een macabere manier in kranten in heel Nederland terecht. Honderden mensen werden ziek en zes overleden tijdens ‘De vergiftiging te Meppel’, zoals de Leidsche Courant het destijds noemde.

Was het deze juliweek in 2021 niet per se weer om volop ijsjes te eten, precies honderd jaar geleden was het dat wel. De temperatuur ligt dan zo rond de dertig graden Celsius, een goede week dus voor ijsverkopers. Op één na, want ijsventer Vlierman in Meppel staat aan de basis van een groot drama.

Het drama begint in het weekend van 9 juli 1921, als Vlierman met zijn ijswafels op pad gaat. Zaterdagochtend heeft hij 60 liter melk verwerkt tot ijs, waarvoor hij hetzelfde ijspoeder gebruikt als de dagen daarvoor. Door het warme weer verkoopt hij al zijn ijs die dag, voor de volgende dag maakt hij nieuw ijs, dat hij gaat verkopen bij een korfbalwedstrijd.

Doden
De ijseters krijgen last van braken, diarree en koorts. “Reeds zaterdagavond deden zich vergiftigingsverschijnselen voor bij de kinderen, die ijs bij hem hadden gekocht op het sportterrein”, vat De Gooi- en Eemlander het samen. “In totaal werden 219 personen aangetast, verdeeld over 157 gezinnen. Vijf kinderen zijn reeds overleden.”

De vijf kinderen, later volgt nog een zesde slachtoffer, worden de hele week uitgebreid beschreven in de kranten, aan de hand van hun vaders. Onder andere ‘het vijfjarig dochtertje van den manufacturier van Bontum en de 16-jarige zoon van den werkman Nijstadt’ overlijden aan de gevolgen.

Burgemeester in actie
Het ijs voor zondag wordt na de eerste berichten over vergiftigingsverschijnselen in beslag genomen. De burgemeester van Meppel, Jan Knoppers, zit er bovenop. Hij wil tot op de bodem uitgezocht hebben wat er aan de hand is. Hij neemt de spullen van Vlierman in beslag om ze te laten onderzoeken.

Voor hij burgemeester werd, was Knoppers apotheker in de Grote Kerkstraat in Meppel en gespecialiseerd in onderzoek naar geneesmiddelen en voedingsstoffen. Als burgemeester komt deze kennis dus ook nog goed van pas.

Het aantal mensen met klachten neemt toe. De kranten melden dat er tientallen mensen in de rij staan voor de apotheken dat weekend. Onder leiding van Knoppers worden alle huisartsen en apothekers in de stad gemobiliseerd, om verdere schade te voorkomen. Tussen zondagavond en maandagmiddag worden 250 mensen bezocht en behandeld, om een groter drama te voorkomen.

Vlierman
Het gerucht gaat dat Vlierman zelf ook ziek is geworden van het ijs. Dat blijkt niet zo te zijn, meldt het Eindhovensch Dagblad. “Dit bleek bij den man niet het geval te zijn, hij zelf eet nooit ijswafeltjes. Maar toch is hij ziek, ziek van zenuwen”, heeft de redactie vernomen uit de Meppeler Courant. “Want dag en nacht ligt hij te denken aan al die slachtoffers in de stad en daarnaast natuurlijk ook aan het feit, dat ‘t met zijn broodwinning, voorlopig althans gedaan is.”

Wat er later van Vlierman geworden is, is onduidelijk. In de kranten krijgt de ijsventer er flink van langs, hij zou onzorgvuldig zijn geweest of willens en wetens ingrediënten hebben gebruikt die niet deugden. De ijscoman beweert zelf voor het ijs verse melk te hebben gebruikt. Die melk, zo blijkt later, is echter geïnfecteerd met de salmonellabacterie.

Foto Nationaal Archief